Spis treści
Wydajnościowy paradoks: nowy sprzęt, gorsze wyniki
Wyobraź sobie, że inwestujesz w najnowszą kartę graficzną NVIDIA RTX 5090, a w starych hitach sprzed 15 lat dostajesz… mniej klatek na sekundę niż na tanim GTX 1050 Ti. Brzmi absurdalnie? To nie jest urban legend — to realny problem, który zaskoczył wielu entuzjastów PC.
W grach takich jak Mafia 2 czy Metro Last Light różnica jest druzgocąca. Podczas gdy starszy GTX utrzymuje stabilne i grywalne wartości FPS, RTX 5090 potrafi spaść do poziomu, który czyni grę praktycznie niegrywalną. Winowajcą jest pewna pozornie niewinna opcja w ustawieniach graficznych — PhysX.
PhysX — co to właściwie jest?
PhysX to technologia opracowana pierwotnie w 2000-nych przez firmę Ageia, a później przejęta przez NVIDIĘ. Jej zadaniem jest realistyczne odwzorowanie fizyki w grach: od drobinek szkła po dym, ciecz i tkaniny reagujące na ruch postaci.
W czasach, gdy komputery miały jednordzeniowe procesory, Ageia sprzedawała specjalne karty PPU (Physics Processing Unit) montowane w złączu PCI. To one odciążały CPU, umożliwiając spektakularne efekty. Po przejęciu przez NVIDIĘ w 2008 r. PhysX został zintegrowany z kartami GeForce i obsługiwany przez rdzenie CUDA.
Dlaczego RTX 5090 ma z tym problem?
Klucz tkwi w kompatybilności. Stare gry PhysX sprzed wersji 3.0 działają w 32-bitowych bibliotekach CUDA. NVIDIA wraz z premierą serii RTX 5000 całkowicie zrezygnowała z ich obsługi.
Efekt?
Gry, które korzystały z tego starego API, zamiast wykorzystywać moc GPU, przerzucają obliczenia fizyki na CPU. Niestety, te obliczenia używają archaicznych instrukcji x87, które są ekstremalnie wolne — nawet na topowych procesorach.
Jakie gry są dotknięte?
Lista jest dłuższa, niż można by się spodziewać. Wśród tytułów, gdzie RTX 5090 potrafi wypaść gorzej niż GTX 1050 Ti, znajdują się m.in.:
- Mafia 2 Classic
- Metro Last Light
- Mirror’s Edge
- Borderlands 2
- Seria Batman: Arkham
- Alice: Madness Returns
W niektórych z nich opcja ustawienia PhysX na „High” jest wręcz wyszarzona. W innych — aktywacja pełnej fizyki powoduje drastyczne spadki FPS.
Czy da się to naprawić?
Tak — choć rozwiązanie jest dość nietypowe. Można do komputera włożyć drugą, starszą kartę NVIDII (np. GTX 1050 Ti czy nawet GT 1030) i przypisać ją jako dedykowany akcelerator PhysX.
Efekty są zaskakujące:
- W Mafia 2 płynność wraca, a gra wygląda tak, jak powinna.
- Metro Last Light staje się grywalne nawet z pełną fizyką.
- Borderlands 2 pozwala ustawić PhysX na „High” i utrzymuje setki klatek na sekundę.
Otwarcie PhysX — nadzieja dla starych tytułów
Pod wpływem krytyki po premierze RTX 5000, NVIDIA otworzyła kod PhysX. To potencjalnie otwiera drogę do powstania modyfikacji, które pozwolą przywrócić sprzętową akcelerację nawet w 32-bitowych grach i być może umożliwią jej działanie także na kartach AMD czy Intela.
Na razie społeczność nie stworzyła jeszcze gotowych „wrapperów”, ale historia pokazuje, że takie inicjatywy często rodzą się oddolnie.
PhysX dziś
Dziś PhysX żyje przede wszystkim w profesjonalnych projektach, np. w symulatorze NVIDIA Omniverse. W gamedevie został niemal całkowicie wyparty przez autorskie silniki fizyki, jak Chaos w Unreal Engine czy rozwiązania własne w grach typu BeamNG.
Mimo to dla wielu graczy pozostaje symbolem epoki, w której fizyka w grach robiła piorunujące wrażenie — nawet jeśli czasem kosztowała połowę wydajności.
FAQ — 10 pytań i odpowiedzi
- Dlaczego RTX 5090 jest wolniejszy od GTX 1050 Ti w starych grach z PhysX?
Ponieważ starsze gry korzystają z 32-bitowych bibliotek CUDA, których nowe karty RTX 5000 już nie wspierają. - Czym jest PhysX?
To technologia symulacji fizyki w grach, pierwotnie tworzona przez firmę Ageia, a później rozwijana przez NVIDIĘ. - Czy problem dotyczy wszystkich gier z PhysX?
Nie, problem występuje głównie w tytułach 32-bitowych sprzed wersji PhysX 3.0. - Jakie gry są najbardziej dotknięte?
Między innymi Mafia 2, Metro Last Light, Mirror’s Edge, Borderlands 2 i seria Batman Arkham. - Czy można włączyć PhysX na karcie RTX 5090?
Tak, ale w starych grach obliczenia będą wykonywane na CPU, co znacząco obniży wydajność. - Czy można przywrócić sprzętową akcelerację PhysX w starych grach?
Tak, poprzez użycie drugiej karty NVIDII jako dedykowanego akceleratora PhysX. - Jaka najtańsza karta nadaje się na akcelerator PhysX?
Nawet GT 1030 wystarczy, by odciążyć główną kartę w tych scenariuszach. - Dlaczego NVIDIA zrezygnowała z 32-bitowych bibliotek CUDA?
Ze względów kompatybilności i optymalizacji pod nowoczesne, 64-bitowe aplikacje. - Czy otwarcie PhysX coś zmieni?
Potencjalnie tak — społeczność może stworzyć mody i narzędzia przywracające wsparcie. - Czy PhysX wróci do gier w dużej skali?
Mało prawdopodobne, bo obecne silniki fizyki oferują podobne możliwości bez uzależnienia od jednego producenta GPU.
