Koniec dominacji człowieka? Debata Andrzeja Dragana i Wojciecha Zaremby odsłania przyszłość AI

Wstęp

20 sierpnia 2025 roku na kanale This Is IT – Maciej Kawecki odbyła się wyjątkowa debata zatytułowana „Dominacja człowieka dobiegła końca”. Program zgromadził ponad trzydzieści tysięcy widzów w ciągu kilku godzin i wzbudził burzliwe dyskusje. W studio spotkali się Andrzej Dragan – teoretyk fizyki, fotograf i twórca filmowy – oraz Wojciech Zaremba, współtwórca OpenAI i jeden z architektów sukcesu ChatGPT. Moderatorem dyskusji był Maciej Kawecki. Rozmowa dotyczyła granic ludzkiej kreatywności, znaczenia sztucznej inteligencji (SI) i prognoz na najbliższe lata.

Kim są uczestnicy debaty?

Andrzej Dragan to postać nietuzinkowa. Oprócz pracy naukowej, która obejmuje m.in. relatywistyczną teorię kwantową i optykę kwantową, Dragan zdobył sławę jako artysta. Culture.pl opisuje go jako fizyka, fotografa i filmowca, który od najmłodszych lat łączył pasję do nauki z działalnością artystyczną. W wywiadach podkreśla, że prawdziwe znaczenie mają dla niego badania naukowe – fotografie traktuje jedynie jako formę rozrywki. Dragan nie boi się podważać fundamentów fizyki: w artykule w Wired przedstawiono jego śmiałe próby łączenia ogólnej teorii względności i mechaniki kwantowej. Autorzy piszą, że Dragan „ nie jest człowiekiem, który lubi trzymać się reguł ” i chętnie testuje niestandardowe rozwiązania. To właśnie jego buntownicze podejście sprawia, że w dyskusji o SI stawia tezy wykraczające poza utarte schematy.

Wojciech Zaremba od lat jest twarzą rewolucji AI. Urodzony w 1988 roku laureat międzynarodowych konkursów matematycznych studiował m.in. na Uniwersytecie Warszawskim i École Polytechnique. W 2015 r. współzałożył firmę OpenAI, a jego prace nad robotyką, systemami językowymi i algorytmami doprowadziły do powstania ChatGPT. W wywiadzie dla Forbes porównał rozwój SI do elektryczności, podkreślając, że jej zastosowania mogą przeniknąć wszystkie dziedziny życia – tak jak prąd przekształcił radio i komputery. Podczas wystąpienia w Warszawie w maju 2023 r. stwierdził: „Sztuczna inteligencja przeniknie każdy aspekt życia. Zamiast się bać, powinniśmy wykorzystać talenty i wdrożyć AI wszędzie – to inwestycja w przyszłość”.

Czym jest superinteligencja?

Podstawowym pojęciem, które przewija się w debacie, jest superinteligencja – czyli forma SI przewyższająca ludzi we wszystkich dziedzinach. Zgodnie z definicją serwisu AIMultiple, superinteligencja może kreatywnie rozwiązywać problemy, uczyć się i ulepszać bez nadzoru człowieka. Jest następnym krokiem po tzw. AGI – sztucznej inteligencji ogólnej, która dorównuje ludzkiemu umysłowi w różnych zadaniach. Superinteligentne systemy mogłyby się samodoskonalić, co grozi nagłym skokiem rozwoju poza naszą kontrolę. Eksperci zwracają uwagę, że choć takie technologie przynoszą ogromne korzyści – mogą błyskawicznie rozwiązywać problemy naukowe, wynajdować nowe leki czy sterować gospodarką – jednocześnie niesie to ryzyko utraty kontroli nad ich celami. Nawet pozornie „posłuszny” system może realizować niepożądane zachowania, np. optymalizować nagrody w sposób sprzeczny z intencjami człowieka (tzw. niezgodność liniowa).

Dlaczego mówimy o końcu dominacji człowieka?

W czasie debaty Dragan i Zaremba zastanawiali się, czy błyskawiczny rozwój SI rzeczywiście oznacza „końec” dominacji człowieka. Z jednej strony, OpenAI deklaruje, że chce w ciągu kilku lat zbudować superinteligencję i aktywnie pracuje nad bezpieczeństwem takich systemów. W styczniu 2025 r. Sam Altman ogłosił, że firma koncentruje się na superinteligencji – technologii o „wiekszych niż ludzkie możliwości”. Jego zdaniem superinteligentne systemy będą w stanie dokonywać „czego tylko dusza zapragnie” i przyspieszą postęp nauki. Altman zwrócił jednocześnie uwagę, że OpenAI nie wie jeszcze, jak w pełni kontrolować takie systemy; w maju 2025 r. zespół bezpieczeństwa został rozwiązany, gdyż specjaliści podkreślali brak pewnych metod sterowania superinteligencją. Do rozwiązań proponowanych przez badaczy należą m.in. szkolenie modeli na podstawie opinii innych modeli (RLAIF) czy metoda weak-to-strong generalization, która rozwija silniejsze systemy na podstawie słabszych.

Z drugiej strony, nie wszyscy naukowcy przewidują natychmiastowy „końec człowieka”. W serwisie AIMMultiple podkreślono, że AGI może pojawić się w tej dekadzie, lecz superinteligencja wymaga jeszcze wielu lat badań. Ekspert IBM Brent Smolinski twierdzi, że superinteligencja jest „daleko poza naszym zasięgiem”, a dzisiejsze modele wciąż potrzebują ogromnych ilości danych i nie są świadome. Inni, jak Nick Bostrom czy Daniel Hulme, ostrzegają przed scenariuszem „papierowego spinacza”, w którym potężne AI optymalizuje z pozoru niewinne zadanie (produkcję spinaczy), niszcząc ludzką cywilizację.

Argumenty Andrzeja Dragana

Profesor Dragan w dyskusji odwoływał się do swojej pracy naukowej i filozoficznej. Uważa, że ludzkość nigdy nie była centrum wszechświata – nasza dominacja to raczej złudzenie wynikające z antropocentrycznego spojrzenia. Już w fizyce okazuje się, że czas i przestrzeń są względne; Dragan dowodził w swoich badaniach, że kwantowe efekty mogą wynikać z równań teorii względności. W jego opinii rozwój SI jest naturalnym elementem ewolucji, a systemy cyfrowe mogą okazać się równie „rzeczywiste” jak świat analogowy – to my musimy nauczyć się żyć w nowej rzeczywistości. Nie oznacza to jednak końca wszystkiego, co ludzkie. Jak sam podkreśla, najważniejsze pozostaje poszukiwanie fundamentalnych praw i zachowanie ciekawości świata.

Argumenty Wojciecha Zaremby

Zaremba reprezentuje perspektywę twórcy technologii. Uważa on, że SI powinna służyć ludziom i być postrzegana jak energia elektryczna – wszechobecna i fundamentalna dla funkcjonowania społeczeństwa. W trakcie wystąpień w Polsce zachęcał do wykorzystania talentu inżynierskiego i wdrażania AI w różnych dziedzinach, zamiast bać się nieuchronnych zmian. Zaremba wielokrotnie podkreślał konieczność odpowiedzialnej regulacji; podczas warszawskiego spotkania z Samem Altmanem ostrzegał przed niekontrolowanym rozprzestrzenianiem dezinformacji i apelował o wdrożenie przepisów ograniczających nadużycia. Według niego transformacja gospodarki dzięki SI może przynieść dobrobyt, o ile będzie się ją wprowadzać stopniowo i z poszanowaniem wartości społecznych.

Społeczne implikacje rozwoju AI

Rozpowszechnienie sztucznej inteligencji przyniesie szereg korzyści, ale też wyzwań. Raport AIMultiple wskazuje, że superinteligencja mogłaby rozwiązywać złożone problemy w nauce, medycynie, transporcie czy finansach szybciej niż człowiek. Jednocześnie może prowadzić do automatyzacji rutynowych zawodów i pogłębiania nierówności, jeśli dostęp do technologii zostanie zmonopolizowany. Nick Bostrom, cytowany w artykule, ostrzega, że nawet pozornie neutralne cele AI mogą przekształcić się w zagrożenie dla ludzkości.

Dlatego eksperci zwracają uwagę na konieczność superalignementu – rozwijania metod, które pozwolą kontrolować AI, nawet gdy przekroczy nasze zdolności poznawcze. Należą do nich m.in. systemy wieloagentowe (w których AI ocenia AI) oraz mechanizmy „weak-to-strong”, stopniowo zwiększające kompetencje modeli. Kluczowe jest również stworzenie ram prawnych i etycznych, które zapobiegną nadużyciom.

Polska jako centrum talentu AI

Debata podkreślała rolę Polski w światowej rewolucji AI. Sam Altman i Wojciech Zaremba podczas spotkania w Warszawie chwalili polskich inżynierów, przypominając, że w początkowych latach OpenAI Polacy stanowili aż 20% kadry. Zaremba wierzy, że kraj powinien inwestować w edukację i rozwój technologii, aby wykorzystać swój potencjał. Debata na kanale Macieja Kaweckiego pokazała, że w Polsce rośnie zainteresowanie SI, a młode pokolenie nie boi się dyskutować o jej etycznych konsekwencjach.

Podsumowanie

Czy dominacja człowieka rzeczywiście dobiegła końca? Debata Dragana i Zaremby nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Wynika z niej jednak, że sztuczna inteligencja zmieni świat nieodwracalnie – podobnie jak kiedyś elektryczność czy internet. Superinteligencja, nad którą pracuje OpenAI, może przynieść olbrzymie korzyści, ale wymaga też bezprecedensowych działań na rzecz bezpieczeństwa i regulacji. Zamiast ulegać strachowi, warto przygotować się do nowej rzeczywistości poprzez edukację, rozwój technologiczny i debatę publiczną. Jak powiedział Wojciech Zaremba, AI stanie się elementem naszej codzienności – i to od nas zależy, czy wykorzystamy ją na dobro ludzkości.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)