Spis treści
Czym jest Shahed 136 / Geran‑2?
Shahed 136 to irański dron typu „loitering munition” – jednorazowa amunicja latająca, określana także jako dron kamikadze. Konstrukcja ma charakterystyczny kształt skrzydła delta z krótkimi statecznikami na końcach. Kadłub z przodu mieści ładunek bojowy o masie 30–50 kg, a napęd stanowi dwusuwowy silnik tłokowy, który napędza śmigło pchające z tyłu. Dron ma długość około 3,5 m i rozpiętość 2,5 m, waży około 200 kg i osiąga prędkość około 185 km/h. Zasięg operacyjny szacowany jest na 970–2 500 km, co pozwala na rażenie celów daleko poza linią frontu.
Rosja wykorzystuje te drony w wojnie przeciwko Ukrainie pod nazwą Geran‑2. Rosyjskie wersje są produkowane w specjalnej strefie ekonomicznej w Ałabudze i różnią się od oryginalnych konstrukcji m.in. wzmocnioną elektroniką i nawigacją GLONASS. Wersje rosyjskie mają opcjonalne głowice bojowe o masie 52 lub 90 kg, co skraca ich zasięg do ok. 1 000 km, ale zwiększa siłę rażenia.
Jak działa i jakie zagrożenie stanowi?
Shahedy są projektowane jako tanie pseudo‑pociski. Nie są sterowane w czasie rzeczywistym – przed startem programuje się współrzędne celu, a po odpaleniu na rakietowej szynie dron włącza silnik i leci autonomicznie. Jeśli nie zostanie zestrzelony, uderza w cel i eksploduje. Dzięki niskiemu kosztowi (ok. 50 000 USD) i dużemu zasięgowi Shahedy stanowią prosty sposób na atakowanie odległych miast i infrastruktury. Są często wykorzystywane w salwach, aby przeładować obronę przeciwlotniczą i wymusić zużycie drogich pocisków. Charakterystyczny silnik dwusuwowy emituje głośny, monotonny dźwięk przypominający pracę kosiarki lub motoru, co sprawia, że drony te zyskały w Ukrainie miano „dronów‑motorowerów”.
Ataki Shahedów mają przede wszystkim wymiar psychologiczny i destrukcyjny – uderzają w elektrownie, magazyny i osiedla mieszkaniowe, powodując przerwy w dostawach energii i ofiary cywilne. Ich powolny lot i głośny dźwięk stresują ludność, a równoczesne wykorzystanie z rakietami utrudnia obronę. Eksperci wskazują, że ze względu na niski koszt drony są opłacalne ekonomicznie – kosztując niewiele, mogą wyrządzić szkody warte wielokrotnie więcej.
Rozpoznawanie Shahedów
Istnieje kilka cech, które ułatwiają identyfikację tego typu dronów:
- Kształt i rozmiar – Shahed 136 w locie ma trójkątną sylwetkę z krótkimi statecznikami; rozpiętość skrzydeł jest mniejsza niż długość kadłuba, co odróżnia go od dronów rozpoznawczych o dużej rozpiętości. Standardowy dron ma ok. 3,5 m długości i 2,5 m rozpiętości.
- Dźwięk – zastosowany silnik dwusuwowy emituje charakterystyczny, głośny dźwięk przypominający pracę motoroweru czy piły łańcuchowej. W nocy odgłos ten jest słyszalny z dużej odległości.
- Brak kamery – Shahedy nie są wyposażone w kamery; naprowadzane są dzięki systemom GPS/GLONASS i atakują uprzednio wybrane, nieruchome cele. To odróżnia je od dronów rozpoznawczych, które zazwyczaj przesyłają obraz na żywo.
- Wrażliwość na zakłócenia – elektronika drona bazuje w dużej mierze na komponentach cywilnych, co czyni go podatnym na działania walki elektronicznej.
Produkcja i rozwój
Iran jest pierwotnym producentem Shahedów, ale Rosja uruchomiła własne linie montażowe w strefie ekonomicznej Ałabuga i zakładach w Iżewsku. Do wiosny 2025 r. zakład w Jełabudze wyprodukował około 26 000 dronów, a tempo produkcji sięgało 170 sztuk dziennie. Według ukraińskiego wywiadu Rosja planuje w 2025 r. wytworzyć 79 000 dronów typu Shahed, w tym 40 000 jednostek Geran‑2, 5 700 dronów Harpiya‑1 oraz ok. 34 000 dronów Gerbera i innych wabików. Informacje te potwierdza również RBC‑Ukraine. Rosja dąży do zastąpienia importowanych podzespołów własnymi – kadłub, silnik i układ nawigacji (z wyjątkiem mikroelektroniki) są już produkcji rosyjskiej.
Rosyjskie modyfikacje obejmują m.in. wzmocniony płatowiec, cyfrową jednostkę sterującą i lepsze anteny odporne na zakłócenia. Wprowadzono też głowice odłamkowe z wypełnieniem wolframowym oraz warianty ze zwiększoną masą ładunku. Według raportu Airwars, drony te są tanie i łatwe w produkcji, co zachęca inne państwa i ugrupowania zbrojne do opracowywania podobnych systemów.
Ostatnie wydarzenia w Polsce
W nocy z 9 na 10 września 2025 r. Rosja przeprowadziła zmasowany atak dronowy na Ukrainę; część maszyn naruszyła przestrzeń powietrzną Polski. Premier Donald Tusk poinformował, że polska armia odnotowała 19 naruszeń, a z pomocą myśliwców NATO zestrzelono cztery bezzałogowce. Był to pierwszy przypadek, gdy wojska NATO zneutralizowały rosyjskie drony nad terytorium sojuszu. Według władz drony wlatujące do Polski leciały z kierunku Białorusi, a ich incydentalne opuszczenie korytarza lotu zostało uznane przez UE za najpoważniejsze naruszenie europejskiej przestrzeni powietrznej od początku wojny.
Atak miał realne skutki na poziomie lokalnym. W miejscowości Wyryki w województwie lubelskim obiekt przypominający dron uderzył w dach domu; nikt nie został ranny, ale budynek został uszkodzony. W okolicznych wsiach Czosnówka i Czesniki policja znalazła szczątki zestrzelonych dronów. Władzom udało się szybko zabezpieczyć teren, jednak wydarzenie wstrząsnęło mieszkańcami i wywołało dyskusję o przygotowaniu systemów obrony przeciwlotniczej.
Polska i państwa NATO uznały incydent za akt agresji i wezwały do konsultacji w ramach artykułu 4 Traktatu Północnoatlantyckiego. Unijna wiceprzewodnicząca Kaja Kallas nazwała wydarzenie najpoważniejszym naruszeniem przestrzeni powietrznej od początku wojny, sugerując, że atak był umyślny. Z kolei Mińsk twierdził, że drony przypadkowo zboczyły z kursu, co wzmocniło podejrzenia o udział Białorusi w rosyjskich działaniach.
Jak bronić się przed atakami Shahedów?
- Wczesne ostrzeganie – z uwagi na powolny lot i głośny dźwięk, lokalne systemy ostrzegania (aplikacje, syreny) mogą informować o nadlatujących dronach. Świadkowie powinni zgłaszać charakterystyczny dźwięk władzom.
- Zakłócanie nawigacji – Shahedy wykorzystują cywilne moduły GNSS i są podatne na zakłócenia. Rozwijane są systemy walki elektronicznej, które dezinformują ich system nawigacji.
- Warstwowa obrona przeciwlotnicza – skuteczna obrona wymaga współpracy armat przeciwlotniczych, radarów i systemów rakietowych. W Polsce do zestrzelenia dronów wykorzystano m.in. myśliwce F‑35 z Holandii.
- Edukacja społeczeństwa – kampanie informacyjne powinny uczyć, jak rozpoznać dźwięk i sylwetkę drona oraz jak reagować: schować się w budynku, unikać okien i nie dotykać szczątków.
Podsumowanie
Shahed 136/Geran‑2 to tani, łatwy do produkcji dron kamikadze o dużym zasięgu i znacznej sile rażenia. Jego charakterystyczna sylwetka i dźwięk pozwalają na wczesne wykrycie, lecz masowe użycie w salwach utrudnia obronę. Rosja rozbudowuje produkcję tych dronów do niespotykanej dotąd skali – ukraiński wywiad ostrzega, że w 2025 r. może powstać aż 79 000 egzemplarzy. Incydent z września 2025, gdy 19 dronów naruszyło polską przestrzeń powietrzną i cztery zostały zestrzelone, pokazuje, że zagrożenie dotyczy nie tylko Ukrainy, ale całej Europy. Skuteczna odpowiedź wymaga koordynacji sojuszników, rozbudowy obrony przeciwlotniczej oraz działań informacyjnych.
FAQ
- Co to jest Shahed 136 (Geran‑2)?
Shahed 136 to irański dron kamikadze o zasięgu nawet 2 000 km i wadze ok. 200 kg. Rosja produkuje jego własną wersję pod nazwą Geran‑2. - Jakie są wymiary i prędkość tego drona?
Długość wynosi około 3,5 m, rozpiętość 2,5 m, a prędkość przelotowa to ok. 185 km/h. - Jak rozpoznać nadlatującego Shaheda?
Charakterystyczny jest trójkątny kształt skrzydeł i głośny dźwięk przypominający motorower; drony te nie mają kamer, więc latają po zaprogramowanej trasie. - Dlaczego Shahedy są nazywane „dronami‑motorowerami”?
Ze względu na silnik dwusuwowy, który wydaje dźwięk podobny do pracy kosiarki lub motoroweru. - Jakie zagrożenie stwarzają drony Shahed 136?
Są tanie i mogą być używane w dużych grupach, co przeciąża obronę przeciwlotniczą; atakują cele infrastrukturalne, powodując straty materialne i psychologiczne. - Ile takich dronów produkuje obecnie Rosja?
Wiosną 2025 r. tempo produkcji wynosiło ok. 170 sztuk dziennie; łączna liczba wyprodukowanych Geran‑2 sięgała 26 000. Wywiad ukraiński twierdzi, że w 2025 r. planowana jest budowa 79 000 sztuk. - Co wydarzyło się w Polsce we wrześniu 2025 r.?
W nocy 9–10 września 19 dronów naruszyło polską przestrzeń powietrzną; z pomocą NATO zestrzelono cztery z nich, a w miejscowości Wyryki dron uszkodził dom. - Czy Shahedy mogą być wyposażone w kamery lub sterowanie na żywo?
Standardowe wersje nie mają kamer, ale według doniesień powstają nowsze warianty z kamerami podczerwonymi i komputerami pokładowymi do rozpoznania. - Jak można się bronić przed dronami kamikadze?
Skuteczne jest wczesne ostrzeganie, zakłócanie sygnałów GNSS oraz zintegrowana obrona przeciwlotnicza; drony są podatne na zakłócenia elektroniczne. - Czym różni się Geran‑2 od oryginalnego Shahed 136?
Geran‑2 to rosyjski wariant; ma wzmocnioną elektronikę, może przenosić większe głowice (do 90 kg) i korzysta z nawigacji GLONASS.
Warto wiedzieć:
